De studie Nederlands is de beste keuze die je kunt maken
Pleidooi van Isa de Baaij (17 jaar), leerlinge van het Montessori College Nijmegen
Het is maar goed dat ik al snel vrij zeker was van mijn toekomstige studiekeuze, want ik ben echt een immense twijfelaar. Dat ik dus geen twijfel had over de keuze zegt ook wel wat, want ik ben er achter gekomen dat als ik zelfverzekerd aan leeftijdgenoten vertel dat ik Nederlands wil studeren (ofwel Nederlandse taal en cultuur) ze me aankijken alsof ik óf gek ben óf een grapje maak.
Ik durf er inmiddels wel voor uit te komen hoor, maar je voelt je toch al snel weggezet alsof het een fase is waarin je zit. Komt goed, je groeit er wel uit.
Geen tekstverklaring en signaalwoorden
De Nederlandse Taal is een studie die niet eens in het hoofd van leerlingen opkomt om te studeren. Ik bedoel: wie houdt er nu écht van tekstverklaren, rijmschema’s en middeleeuwse kluchten?
Nederlands is op school het saaiste vak, vinden middelbareschoolleerlingen (79 procent van de havisten, 67 procent van de vwo’ers). Het is oninteressant en makkelijk, blijkt uit onderzoek van de lerarenopleiding van de Rijksuniversiteit Groningen. Veel leerlingen (47 en 64 procent) zien er het nut niet van in: Nederlands, dat kunnen ze toch al? Dat is te zien in de cijfers: afgelopen jaar hebben er slechts 200 jongeren zich aangemeld voor de studie Nederlandse taal en cultuur. Voor je beeld: dat is 0.2 procent van álle bachelor aanmeldingen in héél Nederland. In 2019, heeft de VU in Amsterdam haar studie Nederlands zelfs maar van de baan geveegd omdat in het laatste jaar er maar 5 studenten waren. Au.
Onterecht wordt een van de beste studies die ons land te bieden heeft weggeschoven als saai, vervelend of nutteloos. Want die is juist een verademing vergeleken bij het voor velen doodsaaie vak Nederlands op school. Dat doet het hem dus nu net, het vak Nederlands is slechts een klein afschraapsel van de echte goudmijn. Neerlandistiek is een brede studie met maatschappelijke relevantie, op school toch vooral leesvaardigheid: het toepassen van regeltjes.
Door al die regeltjes is voor veel leerlingen Nederlands een van hun slechtste vakken, nu zal ik je even vertellen dat dat dus niets zegt over of je talent hebt voor een vak of niet: zelfs een hoogleraar taalkunde testte het uit en haalde ‘slechts’ een 7,5. Met die trucjes kun je dus niet echt iets in je vervolgstudie.
Toch vermaak ik me zeker in de les, aan mijn enthousiasme voor het schoolvak zal het niet liggen, al komt dat misschien ook of vooral door de docenten op school. Afgelopen jaar heb ik dankzij een zeldzaam enthousiaste docent een kijkje gekregen in wat de Nederlandse taal en cultuur nog meer te bieden heeft. Denk aan taal en politiek, media of de scheiding tussen de auteur en diens verhaal. Waarbij steevast de halve klas vroeg: moeten we dit kennen voor het examen / mondeling / verslag? Met als antwoord: nee. Nee! Zo simpel is het, soms kan iets heel veel toevoegen aan je kennis en begrip en hoef je het niet per se te kennen voor een of ander cijfer. Als een docent zo laat zien dat het vak Nederlands veel breder, interessanter en leuker is dan de meeste mensen denken, komen we al een eind.
Pretpakket
Maar toch zijn veel leerlingen vooral gefocust op de toekomst. Als het gaat om studierichtingen bestaat er een soort onzichtbare maar zeer sociaal geaccepteerde catalogus. Als je slim bent, kies je N&T. Tenzij je geneeskunde wilde studeren, dan N&G. En als je dat niet zo ziet zitten (iew bloed enzo), E&M, want daar zat nog wiskunde A in en daarmee heb je nog kans in het bedrijfsleven. Helemaal onder aan deze ladder staat het ‘pretpakket’C&M. Dan hoef je ook niet te vragen wat mensen daar van denken.
En zelfs als– ‘je moet kiezen voor wat je leuk vindt’ – word je nog tegengehouden. Hoe vrij voel je je om volle passie voor iets te ontwikkelen, als niemand je kan uitleggen waarom jouw interesse daadwerkelijk waardevol is? Het feit dat jongeren niet meer voor een studie Nederlands kiezen heeft niet zomaar te maken met een afnemende interesse in taal of literatuur. Het komt doordat de samenleving – politici, leraren, scholen, ouders, influencers – geen andere drijfveren biedt om interesses te ontwikkelen dan ‘baangarantie’ en ‘ontwikkeling’. Daarnaast wordt elke vorm van kennis die niet ‘hard’ is als minderwaardig gezien en daardoor voor ‘minder slimme mensen’. Voila het huidige tekort aan taal- en geesteswetenschapsstudenten is verklaard.
De waarde van de taal
Het vak was in de jaren 70 juist uiterst relevant. Een groot verschil met nu. Neerlandici voelden dat ze een maatschappelijke functie hadden, dat het belangrijk was om je met je moedertaal en -cultuur bezig te houden omdat we gevormd worden door ons verleden. Het verleden is nodig om het heden te begrijpen. Natuurlijk, rechters, artsen en economen zijn ook belangrijk , maar met een studie Nederlands deed je daar echt niet voor onder.
Om mijn lofzang compleet te maken zal ik nog even enthousiast verwoorden wat de studie Nederlandse taal en cultuur dan allemaal in petto heeft. Drie woorden en een beetje: literatuur, communicatie, taal en heel veel vrijheid.
Ik kan niet vaak genoeg herhalen wat het belang en plezier is dat literatuur te bieden heeft. Het is echt verre van saai als je de moeite neemt om op zoek te gaan naar een boek dat jou aanspreekt. Dan kan lezen zelfs echt heel leuk zijn. Het is toch eigenlijk heel bijzonder dat een taal op papier je door het leven van een ander ‘leidt’? Het verbreedt je horizon: je wordt gedwongen om gebeurtenissen vanuit een ander perspectief dan het jouwe te bekijken, mee te beleven. Onze mentaliteit, die invloed heeft op wat we denken en doen, wordt dus onder andere gevormd door literatuur. Niet voor niets worden er door de geschiedenis heen boeken verbrand en nog steeds schrijvers vervolgd.
Hoe gebruiken mensen taal? Hoe kan taal mensen beïnvloeden en overtuigen, hoe gaan je hersenen met taal om? Hoe zit de klankstructuur van het Nederlands in elkaar, en hoe doe je wetenschappelijk onderzoek naar taal en literatuur? Slechts een kleine greep, die al duidelijk laat zien dat de studie Nederlands eigenlijk amper iets met het vak te maken heeft en zelfs overlapt met wetenschap, bedrijfskunde, zelfs sociologie. Want ook al lijkt het alsof al die andere studies niets met Nederlands te maken hebben, ze zouden het echt niet redden zonder te taal. Hoe breng je een vaccinatie over op mensen als je ze niet eens kunt overtuigen van het belang ervan? Hoe kun je voor de gewone burger van een ingewikkeld economisch model een simpele uitleg over de inflatie maken? Hoe kunnen we zorgen dat onderhandelingen en contracten onze winst, rechten of vrede beschermen? Taal!
Daarnaast krijg je in je studie de ruimte om je eigen interesses verder uit te breiden. Los maatschappelijke vraagstukken op, kies vakken die totaal los staan van Nederlands: politiek, filosofie, media, gender, migratie, conflict, data en ga zo maar door. En ja, ook met Nederlands kun je een jaar in het buitenland volgen. Want, taal kent geen grenzen.
Wat nu als er echt geen Nederlands meer gestudeerd wordt?
Er zullen minder goede leraren voor de klas staan. We hebben minder kennis over taal omdat die minder bestudeerd wordt. En dat terwijl de communicatie zich op een hoogtepunt bevindt!
Oké, dus, dat is toch allemaal in het Engels? Ja, maar als we het Nederlands niet meer onderwijzen, bestuderen en gebruiken in al haar glorie, dan is ze ten dode opgeschreven. We kunnen er niet meer mee schelden, schreeuwen, liefhebben, huilen en droge grappen mee maken.
En wat blijft er dan nog over van onze geschiedenis, de rijke cultuur en literatuur? En nog belangrijker, de ontwikkeling van onze cultuur stopt dan ook. Doei identiteit, doei macht. Vatbaar voor elke vorm van corruptie en klaar om een marionette te worden.
Het is tijd dat de Nederlandse Taal weer op de kaart wordt gezet. Ik draag mijn steentje graag bij.
Dus wáárom zou je Nederlands studeren?
Om je wereldbeeld, begrip en inlevingsvermogen te vergroten; kennis op te doen die voorkomt dat de maatschappij in zal storten; onze identiteit voort te laten bestaan.
Het is tijd om de Nederlandse taal weer op de kaart te zetten,
Ik draag graag mijn steentje bij.
Isa de Baaij, leerlinge uit 6 vwo van het Montessori College Nijmegen